Nederlandse publieke sector streeft naar digitale soevereiniteit, een noodzakelijke verschuiving

De discussie rondom digitale soevereiniteit is de afgelopen weken in een stroomversnelling geraakt. De Tweede Kamer wil een rijkscloud om minder afhankelijk te worden van Amerikaanse techreuzen. Gemeente Amsterdam neemt stappen richting digitale onafhankelijkheid en steeds meer organisaties vragen zich af hoe ze de controle over hun data kunnen behouden. Dit is een positieve ontwikkeling, maar roept tegelijkertijd een fundamentele vraag op: is overstappen naar een Europese cloud daadwerkelijk de oplossing?

Digitale soevereiniteit gaat over meer dan alleen de keuze van een cloudprovider. De kernvraag is niet alleen wáár data wordt opgeslagen, maar vooral wie er controle over heeft. Veiligheid, toegankelijkheid en controle over kritische data kunnen alleen worden gewaarborgd als we strategische keuzes maken over opslag, infrastructuur en databeheer. Dat betekent niet dat cloud geen rol speelt, integendeel. Maar het standaard overhevelen van alle data naar de cloud, zonder gedegen dataclassificatie en governance, is geen strategie.

De rol van hybride cloud en dataclassificatie

Cloudtechnologie biedt enorme voordelen: flexibiliteit, schaalbaarheid en toegankelijkheid. Maar niet alle data behoren in de cloud. Een hybride model, waarin cloud en on-premise infrastructuur elkaar aanvullen, biedt de beste balans tussen veiligheid en controle. Dataclassificatie speelt hierin een sleutelrol. Welke data is kritisch en moet binnen de organisatie blijven? Welke data kan veilig in de cloud worden opgeslagen? Een doordachte strategie voorkomt dat essentiële informatie afhankelijk wordt van derde partijen en externe wetgeving.

Amsterdam als voorbeeld, maar wie volgt?

De gemeente Amsterdam laat zien dat er beweging is richting digitale onafhankelijkheid. Minder afhankelijkheid van gesloten software, meer grip op eigen data en infrastructuur. Maar wie volgt? Steeds meer gemeenten en overheidsinstellingen worstelen met dezelfde vragen. Hoe kan de publieke sector zorgen voor een solide IT-strategie zonder in te leveren op controle en flexibiliteit?

Individuele initiatieven zijn waardevol, maar zonder een overheidsbrede (cloud)strategie blijft digitale soevereiniteit een versnipperd concept. De VNG pleitte eerder voor collectieve inkoopafspraken en bredere samenwerking tussen overheidsinstanties om digitale autonomie te versterken. Dit is een logische stap: zonder een gezamenlijke visie blijft elke instantie zelf het wiel uitvinden.

Digitale autonomie raakt iedereen

Digitale soevereiniteit is geen discussie die zich beperkt tot overheidsinstanties. Ook universiteiten, zorginstellingen en private organisaties moeten nadenken over hun afhankelijkheid van buitenlandse techgiganten. Academische instellingen genereren enorme hoeveelheden onderzoeksdata die nu vaak worden opgeslagen in commerciële cloudomgevingen. Wat gebeurt er als regelgeving verandert? Hoe garanderen we dat intellectueel eigendom in eigen beheer blijft? De vraag is niet óf digitale autonomie nodig is, maar hoe die gerealiseerd kan worden zonder innovatie in de weg te zitten.

Conclusie: de juiste data, op de juiste plek, volgens de juiste principes

Digitale soevereiniteit draait niet om alles zelf doen, maar om slimme keuzes maken over data en infrastructuur. Een hybride aanpak, ondersteund door heldere dataclassificatie, biedt de balans tussen veiligheid en controle. Publieke en academische instellingen staan op een kruispunt: kiezen ze voor échte digitale onafhankelijkheid, of voor een nieuwe vorm van afhankelijkheid?

Met de recente ontwikkelingen is dit het moment om door te pakken en strategische keuzes te maken. Hoe denken jullie dat de publieke sector hier de komende jaren mee om moet gaan?